Για το παραμύθι της ιτιάς και του ποταμού ΙΙ

Αν ωραίο ποίημα είναι αυτό που κατοικεί μέσα σου και μετά την ανάγνωση, τότε «Το παραμύθι της ιτιάς και του ποταμού» της ‘Ολγας είναι ένα εξαίρετο ποίημα. Αν ωραία ιστορία είναι η ιστορία που σε ταξιδεύει, τότε «Το παραμύθι της ιτιάς και του ποταμού» είναι μια υπέροχη ιστορία. Διαβάζοντάς την ξανά και ξανά, κάθε φορά με ταξίδευε με τον απλό και αβίαστο τρόπο, που μόνο μια ωραία ιστορία ξέρει να σε ταξιδεύει. Οι στίχοι και οι εικόνες του βιβλίου μ’ έπαιρναν από το γραφείο μου και με πήγαιναν στις όχθες κάποιου ποταμού. Εκεί, καθισμένος σ’ ένα ξύλινο παγκάκι, κάτω από μια ιτιά που χόρευε στον άνεμο, κοιτούσα το ποτάμι που έτρεχε μπροστά μου κι έμπαινα στη θέση της ποιήτριας, γράφοντας την ιστορία της ιτιάς και του ποταμού με λέξεις και με γραμμές. Με απλές σκούρες γραμμές, σαν αυτές του Γιώργου Κόλα, που νομίζεις ότι είναι παντού η ίδια απλή γραμμή, την οποία το χέρι του καλλιτέχνη μεταμορφώνει μαγικά πότε σε κλαδί πότε σε πρόσωπο και πότε σε ποτάμι.  
 

Τα παραμύθια είναι έργα ονειροπόλων, ανθρώπων που κοιτούν τον κόσμο με μια άλλη ματιά και τον βλέπουν όχι όπως είναι, άλλα όπως θα ‘θελαν να είναι. Τα παραμύθια είναι μια στιγμή ελευθερίας, είναι απόδραση από την πραγματικότητα, είναι μαγεία κι αισιοδοξία, συμπυκνωμένη στην καταληκτική φράση «Έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα». Τα παραμύθια όμως είναι πάνω απ’ όλα παραμυθία, είναι παρηγοριά σ’ έναν κόσμο που μοιάζει ολοένα και πιο συμβιβασμένος με το αίσθημα της ήττας του.
 

Τι συνιστά, όμως, παρηγοριά κι ελπίδα στο «παραμύθι της ιτιάς και του ποταμού»; Τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο απ’ την Αγάπη. Πώς όμως περιγράφεται και πώς ορίζεται, με ποιες προϋποθέσεις και ποιες προεκτάσεις μας συστήνεται η Αγάπη σ’ αυτό το παραμύθι;
 

Στο «παραμύθι της ιτιάς και του ποταμού» η Αγάπη γεννιέται από την ανάγκη του Άλλου. Από την ανάγκη του να μιλήσεις, να σ’ ακούσουν και ν’ ακούσεις τον Άλλον. Αυτή η ανάγκη για επικοινωνία, που γεμίζει την ψυχή, κάνει τις ιτιές ν’ αποζητούν τον άνεμο, καθώς

Κάποτε μονάχα

με τον άνεμο μιλούσαν

μονάχα τότε

άκουγες τη λαλιά τους

H έλλειψη του Άλλου και της επικοινωνίας μαζί του κάνει τον ποταμό:

Μονάχο ποτάμι και τρελό

Τρελό μες στη μοναξιά του

Αιώνες σιωπής ρίγησαν στα νερά του

αιώνες σιωπής μέσα του λούφαξαν.
 

Ενώ στο τέλος ο ποταμός παραδέχεται πως δεν μπορεί να είναι ποταμός χωρίς την ιτιά στο πλάι του. Λέει
 

Ποταμός εγώ μα δίχως εσένα απέμεινα στεγνός

           

Η ανάγκη του Άλλου και η μοναξιά γεννούν τη δίψα για ταξίδι. Η Αγάπη στο παραμύθι μας είναι ταξίδι. Ένα ταξίδι στην ψυχή του Άλλου, ένα ταξίδι στην ψυχή του κόσμου. Ένα ταξίδι από κείνα
 

που λένε πως ποτέ δεν τελειώνουν
 

Λέει ο ποταμός στην  ιτιά
 

Κρίμα να κάθεσαι όλη σου τη ζωή ριζωμένη στον ίδιο τόπο

κρίμα να στέκεσαι φυλακισμένη μέσα στα βουνά
 

Κι εκείνη αφήνεται στα λόγια του, που γίνονται παλάμες και νερά και την αγκαλιάζουν. Αφήνεται στην αγάπη, παραδίνεται και θυσιάζεται να ξεριζωθεί για να ζήσει το ταξίδι με τον ποταμό.

Το ταξίδι της Αγάπης όμως δεν είναι ποτέ εύκολο, ποτέ σίγουρο. Ο Θανάσης Κωσταβάρας γράφει σ’ ένα ποίημά του:
 

Η αγάπη δεν είναι ζάλη.
Η αγάπη είναι φόβος.
Είναι ποτάμι που περνάει μέσα από τα μαύρα λιβάδια.
Άγριος αγέρας που σπάζει τα κλαδιά στους κήπους και στα όνειρα.
Δεν είναι ζάλη η αγάπη. Δεν είναι σιγανή φωτιά.
Ούτε χωράει στα κλειστά, στα σίγουρα βράδια.
Βγαίνει έξω και χτυπιέται με το δαίμονα.
 

Στο παραμύθι μας η ιτιά φοβάται όταν
 

τα χρώματα δεν ήταν κείνα των βουνών

παρά χρώματα που ήδη ξεθωριάσαν

κι ούτε τα γνώριζε πια
 

Όμως, στο ταξίδι της Αγάπης δε χρειάζεται πάντα να φεύγεις, να χάνεις τις ρίζες σου, να ξεντύνεσαι τον εαυτό σου. Η Αγάπη μπορεί να σε ταξιδέψει και μέσα από τα μάτια του Άλλου. Όπως στο τέλος του παραμυθιού, η ιτιά ριζώνει στις όχθες του ποταμού, εκεί που ήταν πάντοτε, αλλά απλώνει τις ρίζες της και στο βυθό, στην ψυχή του ποταμού. Πλέον, δε φεύγει σαν ένα ξερό, σακατεμένο κούτσουρο, αλλά στέκει σα θάλλουσα ιτιά και ταξιδεύει στον Κόσμο μέσα από τα πράσινα νερά του ποταμού. Πλέον για την ιτιά
 

ο κόσμος όλος γινόταν ο βυθός του
 

Όμως, η Αγάπη έχει μια προϋπόθεση, την υπέρβαση του εαυτού και το δόσιμο στον Άλλον. Ακόμη κι αν αυτό απαιτεί τη θυσία του ίδιου μας του εαυτού. Η ιτιά αφέθηκε στο ποτάμι να την ξεριζώσει,
 

και τραβούσε

δίχως δισταγμό

προς τα κει που την οδηγούσε εκείνος
 

Αυτό το δόσιμο είναι άνευ όρων και ορίων. Ακόμη κι αν ο ποταμός είναι σκληρός μαζί της και
 

Τα θολά νερά

γρήγορα στις όχθες του την ξέβρασαν

κι ο ποταμός αίφνης το βλέμμα του απέστρεψε
 

Η ιτιά, όμως, μόλις τον ξαναείδε,
 

τον αγάπησε απ’ την αρχή

γιατί η αγάπη λένε δε χάνεται παρά μονάχα επιστρέφει
 

Αυτό το δόσιμο στον Άλλον δεν περιμένει πάντα ανταπόκριση. Είναι όπως η Αγάπη του σπλαχνικού ανέμου στο παραμύθι,
 

με τη βοή με την αντάρα με το λεπτό του χάδι

με λόγια ή με ψιθύρους με τη γλυκιά σιωπή

αφήνει στις ιτιές πνοή

την αύρα της ζωής
 

Χωρίς να περιμένει κάτι, ο άνεμος χαίρεται με τη χαρά των Άλλων, με την Αγάπη που κοινωνεί όλη την πλάση.

Αυτή όμως η Αγάπη κάποιες φορές είναι πόνος και φόβος. Η ιτιά πονά, όταν την εγκαταλείπουν,
 

Ο κορμός της ρίγησε από μέσα

όπως ριγά η ψυχή όταν πονά πολύ
 

Ο ποταμός πονά και μετανιώνει,
 

ήταν κι εκείνος πονεμένος

σιωπηλός και κάπως θλιμμένος απ’ το χρόνο
 

Αλλά η Αγάπη είναι παράλληλα και το γιατρικό. Η μόνη δύναμη που ακυρώνει τον πόνο, που τινάζει λουλούδια στο χειμώνα, όπως θα ‘λεγε κι ο Ελύτης, που νοηματοδοτεί στέρεα και επαρκώς τη ζωή μας.
 

Η ιτιά στο παραμύθι μας συνέρχεται από την προδοσία του ποταμού με την προσδοκία της Αγάπης
 

γιατί αν τύχει κι αγαπήσεις λένε βαθιά τον πόνο αψηφάς

και η ιτιά αγαπούσε κατά μέσα
 

Κι ο ποταμός κατάλαβε πως
 

σαν αγαπάς είναι για πάντα

……………………………….

και την αγάπησε απ’ την αρχή

γιατί η αγάπη λένε δε χάνεται μονάχα επιστρέφει
 

Κι ο άνεμος κουβαλούσε την ιτιά για μήνες στην αγκάλη του, την κρατούσε σφιχτά, λύγιζε από τον πόνο της, μα δεν κουράστηκε να τη βαστά.

γιατί την αγάπησε και κείνος την ιτιά

με μιαν αγάπη πραγματική
 

Τι είναι λοιπόν η Αγάπη τελικά στο παραμύθι μας; Η Αγάπη είναι ο Άλλος, το ταξίδι στην ψυχή του Άλλου και στην ψυχή του Κόσμου, είναι υπέρβαση του Εγώ, είναι πόνος και ίαση. Μα πάνω απ’ όλα η Αγάπη είναι Ελπίδα, μια ελπίδα που δεν εξαντλείται στο άτομο, αλλά κοινωνεί την πλάση. Η Αγάπη γυρεύει όπως ο άνεμος την ιτιά
 

στην ελπίδα να μας πάει και στο φως

και στη δύσβατη τη χώρα της χαράς
 

Όπως σημειώνει η ποιήτρια στο εσώφυλλο του βιβλίου, το δικό της παραμύθι της ιτιάς και του ποταμού υπαγορεύθηκε από την ανάγκη της ψυχής και την καταλυτική παρουσία της ελπίδας. Απ’ αυτή την άποψη, το παραμύθι μας, τοποθετημένο σε μια άχρονη πραγματικότητα, μας προσφέρει την παραμυθία της Αγάπης σε μια ζοφερή, σύγχρονη πραγματικότητα, που εναγωνίως ψάχνει για ελπίδα. Μας προσφέρει την παραμυθία της μεταμορφωτικής δύναμης της Αγάπης, που συνταιριάζει τα αταίριαστα, μια ιτιά κι ένα ποταμό, που ξαναγεννά αλλιώτικους τον καθένα μας ξεχωριστά κι όλο τον κόσμο μαζί. Όπως γράφει στο παραμύθι η Όλγα:
 

Όλος ο κόσμος απ’ την αρχή γεννιόταν

κι αυτή μέσα στον κόσμο απ’ την αρχή
 

Και συμπληρώνω, τελειώνοντας, γιατί κι εμείς να μην ξαναγεννηθούμε απ’ την αρχή;

Γιώργος Δελιόπουλος
[φωτογραφίες: Γλύκα Διονυσοπούλου]